Οι αποφάσεις της Ε.Ε για την οικονομική διακυβέρνηση..

Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της έλαβαν μια σειρά σημαντικών αποφάσεων που θα οδηγήσουν σε αυξημένο οικονομικό και δημοσιονομικό συντονισμό για την ΕΕ συνολικά και για τη ζώνη του ευρώ ειδικότερα. Με τον τρόπο αυτό διορθώνεται η ανισορροπία που υπήρχε μεταξύ των δύο τμημάτων της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) της Ευρώπης. Οι αποφάσεις θα εξασφαλίσουν το στενότερο συντονισμό των οικονομικών πολιτικών τους από τα κράτη μέλη – κάτι που η κρίση απέδειξε ότι έχει καίρια σημασία. Ως αποτέλεσμα, οι αλληλεξαρτημένες οικονομίες της ΕΕ θα είναι σε καλύτερη θέση να χαράξουν μια πορεία για την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας. 

Η νέα οικονομική διακυβέρνηση βασίζεται στις τρεις βασικές απαντήσεις στην κρίση:

1. Ενίσχυση του κοινού οικονομικού θεματολογίου μας με αυστηρότερη εποπτεία από την πλευρά της ΕΕ

• Συμφωνήσαμε σχετικά με τις οικονομικές προτεραιότητες για την ΕΕ: Η στρατηγική «Ευρώπη 2020» είναι το κοινό οικονομικό θεματολόγιο της ΕΕ. Ορίζει σαφείς προτεραιότητες και στόχους σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο προκειμένου να δοθεί ώθηση στην ανάπτυξη της Ευρώπης κατά την επόμενη δεκαετία. Η Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης (ΕΕΑ) καθορίζει δράσεις προτεραιότητας για τους επόμενους 18 μήνες, οι οποίες μετασχηματίζονται σε εθνικούς στόχους και σε μέτρα προσαρμοσμένα στις ανάγκες του κάθε κράτους μέλους. Το Σύμφωνο ευρώ+ καθορίζει πρόσθετες δεσμεύσεις για τις συμμετέχουσες χώρες.
• Θα υπάρχει αυστηρότερη εποπτεία της ΕΕ στις οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές: Η Επιτροπή πρότεινε να δοθούν στην ΕΕ νέα μέσα για την αποτροπή του ενδεχόμενου μη βιώσιμων δημοσίων οικονομικών και σημαντικών ανισορροπιών σε θέματα ανταγωνιστικότητας μεταξύ των κρατών μελών. Το σύστημα περιλαμβάνει κυρώσεις: μπορούν να επιβάλλονται πρόστιμα στις χώρες της ευρωζώνης που δεν τηρούν τους κανόνες. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αναμένεται να οριστικοποιήσουν τη δέσμη τον Ιούνιο του 2011.
• Θα συζητάμε τις οικονομικές μας προτεραιότητες και τις δημοσιονομικές πολιτικές μας την ίδια εποχή κάθε χρόνο: Ο νέος μηχανισμός συντονισμού για την παρακολούθηση των δεσμεύσεων σε επίπεδο ΕΕ λέγεται Ευρωπαϊκό εξάμηνο. Κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου κάθε έτους, θα διεξάγονται συζητήσεις τόσο για το οικονομικό θεματολόγιο της ΕΕ, με βάση την ΕΕΑ που παρουσιάζει η Επιτροπή τον Ιανουάριο, όσο και τις προτεραιότητες των κρατών μελών, που παρουσιάζονται στα εθνικά προγράμματά τους την άνοιξη. Εξειδικευμένες συστάσεις για κάθε χώρα θα εκδίδονται τον Ιούνιο, παρέχοντας έτσι αρκετό χρόνο ώστε αυτές να ενσωματωθούν στους εθνικούς προϋπολογισμούς και τις οικονομικές πολιτικές για το επόμενο έτος.

2. Διαφύλαξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας της ευρωζώνης.

Το 2010, η ΕΕ απάντησε στην κρίση δημόσιου χρέους με τη σύσταση τριών προσωρινών μηχανισμών στήριξης, οι οποίοι θα αντικατασταθούν από τον μόνιμο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ) το 2013. Αυτά τα μέτρα στήριξης συμβάλλουν στη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας στη ζώνη του ευρώ. Τα μέτρα εγκρίνονται υπό τον όρο της εφαρμογής αυστηρών προγραμμάτων δημοσιονομικής εξυγίανσης και μεταρρυθμίσεων και αναπτύσσονται σε στενή συνεργασία με το ΔΝΤ.

3. Ανόρθωση του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Η ΕΕ θέσπισε νέους κανόνες και οργανισμούς για την πιο έγκαιρη αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων και για να διασφαλιστεί η ορθή ρύθμιση και εποπτεία όλων των χρηματοπιστωτικών παραγόντων. Πραγματοποιταιούν περαιτέρω εργασίες, συμπεριλαμβανομένων των πιο συστηματικών και αυστηρών δοκιμών αντοχής των τραπεζών που είναι σήμερα σε εξέλιξη. Ένας υγιής χρηματοπιστωτικός τομέας είναι απαραίτητος για να εξασφαλιστεί η πρόσβαση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών σε πιστώσεις.

1. Ενίσχυση του κοινού οικονομικού θεματολογίου μας με αυστηρότερη εποπτεία από την πλευρά της ΕΕ

Ένα κοινό πλαίσιο έχει ουσιαστική σημασία προκειμένου η ΕΕ να αντιμετωπίσει τις οικονομικές προκλήσεις της και να επανέλθει σε μια ισχυρή αναπτυξιακή πορεία Κατά το παρελθόν, η έλλειψη σαφούς συστήματος οικονομικής διακυβέρνησης μεταξύ των κρατών μελών είχε ως αποτέλεσμα ανισορροπίες και χαμένες ευκαιρίες και κατέστησε πιο ευάλωτη την ΕΕ ως σύνολο όταν ξέσπασε η κρίση. Για να διασφαλιστεί ότι αυτό δεν θα ξανασυμβεί, η Επιτροπή πρότεινε τη στρατηγική «Ευρώπη 2020», που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2010. Η εν λόγω στρατηγική συνδυάζει (1) ένα κοινό οικονομικό θεματολόγιο και (2) ένα ισχυρότερο πλαίσιο εποπτείας της ΕΕ, το οποίο θα πρέπει να αποφασιστεί και να παρακολουθείται συγχρονισμένα (3).

1.1 «Ευρώπη 2020», Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης και Σύμφωνο Ευρώ+

Η στρατηγική «Ευρώπη 2020»* ¹ είναι το κοινό οικονομικό θεματολόγιο της ΕΕ - ένα πρόγραμμα για την υπέρβαση της κρίσης και την προώθηση της έξυπνης, διατηρήσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης κατά τα επόμενα 10 χρόνια. Καλύπτει τόσο τις βραχυπρόθεσμες προκλήσεις που συνδέονται με την κρίση όσο και την ανάγκη για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και για αναπτυξιακά μέτρα που απαιτούνται για να βοηθηθεί η Ευρώπη να ανακάμψει από την κρίση και να καταστεί η οικονομία της πιο ανθεκτική στους οικονομικούς κλυδωνισμούς.

Η «Ευρώπη 2020» βασίζεται σε ένα απλό και αποτελεσματικό μηχανισμό εφαρμογής, που αποτελείται από στόχους, συγκεκριμένες δράσεις προτεραιότητας και μέτρα παρακολούθησης. Απαρτίζεται από τα εξής στοιχεία:

• Πέντε στόχοι για το 2020. Έχουν τεθεί πέντε στόχοι για το 2020, οι οποίοι θα λειτουργήσουν ως καταλύτης για τις προσπάθειες σε κρίσιμους τομείς για το μέλλον της ΕΕ: απασχόληση, καινοτομία, ενέργεια/κλίμα, εκπαίδευση και κοινωνική ενσωμάτωση. Οι στόχοι αυτοί έχουν συμφωνηθεί για την ΕΕ στο σύνολό της και επίσης έχουν πλέον εξειδικευθεί σε εθνικούς στόχους από κάθε κράτος μέλος.
• Το 75% του πληθυσμού ηλικίας 20-64 ετών θα πρέπει να εργάζεται.
• Το 3% του ΑΕΠ της ΕΕ θα πρέπει να επενδύεται σε Έρευνα & Ανάπτυξη.
• Η ΕΕ πρέπει να μειώσει τις εκπομπές CO2 κατά 20%, να αυξήσει την ενεργειακή της απόδοση κατά 20% και να αυξήσει το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη συνολική ενεργειακή κατανάλωση σε 20%.
• Το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα τη σχολική εκπαίδευση θα πρέπει να είναι κατώτερο του 10%, ενώ ποσοστό τουλάχιστον 40% της νέας γενιάς θα πρέπει να διαθέτει πτυχίο ανώτερης ή ανώτατης εκπαίδευσης.
• ο αριθμός των ανθρώπων που κινδυνεύουν από φτώχεια θα πρέπει να μειωθεί κατά 20 εκατομμύρια.
• Επτά «εμβληματικές πρωτοβουλίες». Προκειμένου να ενισχύσει την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», η Επιτροπή παρουσίασε μια σειρά από επτά «εμβληματικές πρωτοβουλίες» που καλύπτουν τα εξής θέματα: «ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη²», «Ένωση καινοτομίας³», «Νεολαία σε κίνηση⁴», «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους⁵», «Μια βιομηχανική πολιτική για την εποχή της παγκοσμιοποίησης⁶», «Ατζέντα για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας⁷» και «Ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την καταπολέμηση της φτώχειας⁸». Η πρόσφατη έγκριση της Πράξης για την Ενιαία Αγορά⁹ αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα της δράσης της Επιτροπής για την υποστήριξη της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».
• Δέκα συγκεκριμένες προτεραιότητες για το 2011. Τον Ιανουάριο του 2011, η Επιτροπή διευκρίνισε περαιτέρω την πορεία προς τα εμπρός στην Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης*¹⁰, καθορίζοντας πιο άμεσες δράσεις για τους επόμενους δεκαοκτώ μήνες.

• Τρεις προτεραιότητες που εγγυώνται την μακροοικονομική σταθερότητα: 1. τακτοποίηση των δημοσίων οικονομικών μας· 2. ανάληψη δράσης όταν διαπιστώνονται υψηλά ελλείμματα ή πλεονάσματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, και 3. εξασφάλιση της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα. Παράδειγμα: το 2011, όλα τα κράτη μέλη εφαρμόζουν προγράμματα δημοσιονομικής εξυγίανσης, τα οποία θέτουν αυστηρούς στόχους για το έλλειμμα που πρέπει να πληρούνται από φέτος και τα οποία θα μειώσουν τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα κάτω του 3% του ΑΕΠ εντός των ορίων του συμφωνημένου χρονοδιαγράμματος.
• Τέσσερις προτεραιότητες για την ενίσχυση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων: 1. μέτρα με τον εξής στόχο 1. παροχή βοήθειας στους ανθρώπους ώστε να επιστρέψουν στην εργασία τους ή να βρουν νέες θέσεις εργασίας, καθιστώντας την εργασία πιο ελκυστική από οικονομική άποψη, 2. επείγουσα μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών συστημάτων, 3. εξασφάλιση ότι τα επιδόματα ανεργίας αποτελούν κίνητρο για εργασία και 4. επίτευξη καλύτερης ισορροπίας μεταξύ ευελιξίας και ασφάλειας στην αγορά εργασίας. Αυτό δεν συνεπάγεται την εγκατάλειψη του κοινού ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου μας. Σημαίνει την ένταξη σ' αυτό εκείνων που είναι σήμερα αποκλεισμένοι από την αγορά εργασίας.
• Τρεις προτεραιότητες για την επίσπευση της εφαρμογής μέτρων ενίσχυσης της ανάπτυξης: 1. κατάργηση των εμποδίων που εξακολουθούν να δυσχεραίνουν την ενιαία αγορά, 2. αύξηση των επενδύσεων στον τομέα των υποδομών της ενέργειας, των μεταφορών και των ΤΠ, εν μέρει μέσω καινοτόμου χρηματοδότησης (συμπεριλαμβανομένων των ομολόγων της ΕΕ για τη χρηματοδότηση έργων), και 3. δημιουργία οικονομικά αποδοτικής πρόσβασης στην ενέργεια. Η επίσπευση της ανάπτυξης θα βοηθήσει επίσης να επιταχυνθεί η δημοσιονομική εξυγίανση και να στηριχθούν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

• Ένα συμπληρωματικό πρόγραμμα με πρόσθετες μεταρρυθμίσεις – με την ονομασία Σύμφωνο Ευρώ+* – συμφωνήθηκε μεταξύ των κρατών μελών της ευρωζώνης, ως αντανάκλαση της βαθύτερης αλληλεξάρτησής τους, καθώς και με έξι χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ που επέλεξαν να προσυπογράψουν: Βουλγαρία, Δανία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία και Ρουμανία. Το Σύμφωνο αυτό επικεντρώνεται σε τέσσερις τομείς: την ανταγωνιστικότητα, την απασχόληση, τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και την ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

• Το Σύμφωνο συνομολογήθηκε κατά τη σύνοδο κορυφής της ευρωζώνης στις 11 Μαρτίου και εγκρίθηκε από το Εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του 2011 στις 24/25 Μαρτίου (2011 Spring European Council on 24/25 March). Και τα 23 συμβαλλόμενα μέρη έχουν δεσμευθεί να εφαρμόσουν τις μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνει το Σύμφωνο. Τα υπόλοιπα τέσσερα κράτη μέλη είναι ελεύθερα να το προσυπογράψουν εφόσον το επιθυμούν.
• Το Σύμφωνο είναι πλήρως ενσωματωμένο στο νέο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης και οι δεσμεύσεις που λαμβάνονται σ' αυτό περιλαμβάνονται στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων* των σχετικών κρατών μελών.

• Έναν ολοκληρωμένο μηχανισμό εφαρμογής προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι οι δεσμεύσεις της ΕΕ εφαρμόζονται αποτελεσματικά μέσω εθνικών μεταρρυθμίσεων. Τα κράτη μέλη έχουν αναλάβει τις εξής δεσμεύσεις:

• να καθορίσουν τους εθνικούς στόχους που πρέπει να επιτευχθούν μέχρι το 2020, αναλαμβάνοντας τη δέσμευση να συμβάλλουν στις συνολικές προσπάθειες της ΕΕ. Αυτό έγινε το 2010. Η Επιτροπή παρακολουθεί την πρόοδο.
• να καθορίσουν στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεών τους (ΕΠΜ) και στα προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισής τους (ΠΣΣ) τα μέτρα που προτίθενται να εφαρμόσουν στην εγχώρια αγορά προκειμένου να συμβάλουν σε αυτά που έχουν αποφασιστεί σε επίπεδο ΕΕ. Αυτό θα πρέπει να καλύπτει τόσο την ΕΕΑ όσο και τους βασικούς τομείς που περιλαμβάνονται στο Σύμφωνο Ευρώ+. Τα εν λόγω ΕΠΜ και ΠΣΣ θα πρέπει να διαβιβαστούν στην Επιτροπή τον Απρίλιο.
• να εξειδικεύσουν τα μέτρα αυτά σε συγκεκριμένες πολιτικές δράσεις μέσω των εθνικών προϋπολογισμών τους και νόμων που θα συζητηθούν στα κοινοβούλιά τους.

1.2. - Αυστηρότερη εποπτεία της ΕΕ στις οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές:

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, η ΕΕ δεν κατόρθωσε να τηρήσει τους στόχους που είχε θέσει η ίδια για τις οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές, εν μέρει εξαιτίας του μηχανισμού παρακολούθησης που δεν ήταν αρκετά αυστηρός. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτό, στις 29 Σεπτεμβρίου 2010, η Επιτροπή υπέβαλε έξι νομοθετικές προτάσεις (το λεγόμενο εξάπτυχο (Six-Pack)¹¹). Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αναμένεται να εκφράσουν την οριστική συμφωνία τους για το πακέτο τον Ιούνιο 2011. Το πακέτο θέτει τρεις βασικούς στόχους:

- 1ος στόχος: Ισχυρότερη προληπτική δράση μέσω ενός ενισχυμένου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης

Τα κράτη μέλη πρέπει να αποφεύγουν τα υπερβολικά δημόσια ελλείμματα (πέραν του 3% του ΑΕΠ) και το υπερβολικό χρέος (πέραν του 60% του ΑΕΠ), έτσι ώστε να μην τίθεται σε κίνδυνο η διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών. Οι κανόνες αυτοί κατοχυρώνονται στις Συνθήκες και αναπτύσσονται διεξοδικά στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ).

Αυτό επιτυγχάνεται τόσο μέσω της επιτήρησης των εθνικών προϋπολογισμών όσο και μέσω της εποπτείας και του συντονισμού των οικονομικών πολιτικών (βάσει του άρθρου 121 της Συνθήκης). Για το σκοπό αυτό, κάθε έτος, τα κράτη μέλη καθορίζουν τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και τις προσπάθειες που απαιτούνται για την επίτευξη δημοσιονομικής βιωσιμότητας στα Προγράμματα Σταθερότητας ή Σύγκλισής τους (ΠΣΣ).

Το νέο σύστημα διακυβέρνησης καθιερώνει τρεις βασικές αλλαγές:

• Μεγαλύτερη διαφάνεια: Τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίζουν ότι τα δημοσιονομικά τους πλαίσια, σε όλα τα διοικητικά επίπεδα (εθνικό, περιφερειακό και τοπικό), αντικατοπτρίζουν το δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ. Αυτό σημαίνει την ευθυγράμμιση όλων των στοιχείων – όπως τα εθνικά δημόσια λογιστικά συστήματα, οι στατιστικές και οι μέθοδοι προγνώσεων – με τα πρότυπα της ΕΕ, πράγμα που εξασφαλίζει την αύξηση της σαφήνειας και της άσκησης πίεσης από τα άλλα κράτη μέλη.
• Αυστηρότεροι κανόνες: τα κράτη μέλη με μη διατηρήσιμα δημόσια οικονομικά θα πρέπει να πραγματοποιήσουν σημαντική πρόοδο προς την κατεύθυνση των μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών στόχων (ΜΔΣ) προκειμένου να τηρήσουν το κριτήριο του ελλείμματος ύψους 3%. Η αύξηση των δαπανών πρέπει να συνδέεται με το μεσοπρόθεσμο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ, έτσι ώστε τα επιπλέον έσοδα να οδηγούν σε αύξηση της εξοικονόμησης και όχι σε υψηλότερες δαπάνες. Θα πρέπει να αναμένεται ταχύτερη πορεία προσαρμογής προς τους ΜΔΣ από τις χώρες με λόγο χρέους άνω του 60%, τις χώρες με έντονα αυξανόμενο επίπεδο χρέους ή τις χώρες που αντιμετωπίζουν κινδύνους για τη μακροπρόθεσμη διατηρησιμότητα.
• Καλύτερη εφαρμογή των κανόνων: εάν το οικείο κράτος μέλος δεν τηρεί τις συμφωνηθείσες αρχές, η Επιτροπή μπορεί να του απευθύνει προειδοποίηση, ακόμη και στην προληπτική φάση. Σε περίπτωση συνεχιζόμενης ή / και ιδιαίτερα σοβαρής παράλειψης τήρησης των κανόνων, η Επιτροπή διατυπώνει σύσταση προς το κράτος μέλος να λάβει διορθωτικά μέτρα. Η σύσταση εκδίδεται από το Συμβούλιο εκτός εάν τα κράτη μέλη ψηφίσουν εναντίον της με ειδική πλειοψηφία (η λεγόμενη διαδικασία αντίστροφης ειδικής πλειοψηφίας). Για τα κράτη μέλη της ευρωζώνης, η σύσταση αυτή υποστηρίζεται από μηχανισμό επιβολής (βάσει του άρθρου 136 της Συνθήκης) με τη μορφή έντοκης κατάθεσης ύψους 0,2% του ΑΕΠ. Αυτό το προληπτικό σκέλος του ΣΣΑ ενισχύθηκε περαιτέρω με το Σύμφωνο Ευρώ+, βάσει του οποίου τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ (και ορισμένα άλλα κράτη μέλη) δεσμεύονται για τη μεταφορά των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ, όπως ορίζονται στο ΣΣΑ, στο εθνικό τους δίκαιο, με τη βοήθεια συγκεκριμένου εθνικού νομικού μέσου της επιλογής τους. Αυτό θα πρέπει να έχει επαρκώς ισχυρό δεσμευτικό και μόνιμο χαρακτήρα (π.χ. συνταγματικός νόμος ή νόμος πλαίσιο).

- 2ος στόχος: Ισχυρότερη διορθωτική δράση μέσω ενός ενισχυμένου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης

- Όταν τα κράτη μέλη δεν τηρούν τα όρια που προβλέπονται από τις Συνθήκες, ενεργοποιείται η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος* (ΔΥΕ). Ωστόσο, η τρέχουσα δημοσιονομική κατάσταση σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη και τα προβλήματα του δημόσιου χρέους σε ορισμένα από αυτά δείχνουν ότι η υφιστάμενη ΔΥΕ δεν ήταν αρκετά αποτελεσματική. Η Επιτροπή πρότεινε να ενισχυθεί το ΣΣΑ με την καλύτερη εφαρμογή των κανόνων και τη δυνατότητα επιβολής προστίμου σε κράτη μέλη (όπως αναφέρεται παραπάνω). Οι δύο βασικές αλλαγές είναι οι εξής:

• Αυστηρότεροι κανόνες: η μείωση του χρέους θα αποτελεί πλέον κριτήριο κατά την αξιολόγηση των δημόσιων οικονομικών. Τα κράτη μέλη με χρέος που υπερβαίνει το 60% του ΑΕΠ θα πρέπει να μειώσουν το ποσό κατά το οποίο το χρέος τους, υπερβαίνει το όριο κατά τουλάχιστον 1/20ό ετησίως για τρία χρόνια. Εάν δεν το πράξουν, θα τίθενται σε ΔΥΕ. Όπως περιγράφεται στην πρόταση της Επιτροπής, κατά την αξιολόγηση του ικανοποιητικού ρυθμού μείωσης του χρέους θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλοι οι σχετικοί παράγοντες.
• Καλύτερη εφαρμογή των κανόνων: Από τις χώρες της ευρωζώνης που τίθενται σε ΔΥΕ θα ζητείται άτοκη κατάθεση ύψους 0,2% του ΑΕΠ. Η Επιτροπή θα διατυπώνει σχέδιο σύστασης προς το κράτος μέλος να λάβει διορθωτικά μέτρα. Η σύσταση θα εκδίδεται από το Συμβούλιο εκτός εάν τα κράτη μέλη ψηφίσουν εναντίον της με ειδική πλειοψηφία (η λεγόμενη διαδικασία αντίστροφης ειδικής πλειοψηφίας). Σε περίπτωση μη συμμόρφωσης με την αρχική σύσταση για διορθωτικά μέτρα, αυτή η άτοκη κατάθεση (βλ. παρακάτω) θα μετατρέπεται σε πρόστιμο. Το πρόστιμο θα αυξάνεται σε περίπτωση επανειλημμένης μη τήρησης των συστάσεων.

- 3ος στόχος: μείωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών και των ανισορροπιών ανταγωνιστικότητας.

Κατά την τελευταία δεκαετία, τα κράτη μέλη έκαναν διαφορετικές οικονομικές επιλογές, που οδήγησαν σε κενά ανταγωνιστικότητας και σε σημαντικές μακροοικονομικές ανισορροπίες στο εσωτερικό της ΕΕ. Θα συσταθεί ένας νέος μηχανισμός παρακολούθησης για τον εντοπισμό και τη διόρθωση των εν λόγω ζητημάτων πολύ νωρίτερα. Θα βασίζεται στα ακόλουθα κύρια στοιχεία:

• Σύστημα σαφούς προειδοποίησης: θα συσταθεί πίνακας αποτελεσμάτων με εξωτερικούς και εσωτερικούς δείκτες (περίπου 10) για την ανίχνευση ανισορροπιών που εμφανίζονται σε διάφορα μέρη της οικονομίας. Η σύνθεση των δεικτών μπορεί να εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου. Θα προσδιορίζονται και θα ανακοινώνονται κατώτατα όρια. Η αξιολόγηση αυτών των δεικτών δεν θα είναι μηχανική, αλλά θα γίνεται από την Επιτροπή με βάση αξιολογήσεις εις βάθος, προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης και εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων.
• - Αυστηρότεροι κανόνες: Θα δημιουργηθεί μια νέα διαδικασία υπερβολικών ανισορροπιών* (ΔΥΑ), βάσει του άρθρου 121 της Συνθήκης. Αυτή θα αντικατοπτρίζει τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος για τα δημόσια οικονομικά. Εάν η Επιτροπή κρίνει ότι υπάρχουν (ή ενδέχεται να υπάρξουν) μακροοικονομικές ανισορροπίες, θα προτείνει στο Συμβούλιο την έναρξη ΔΥΑ και θα απευθύνει σύσταση στο ή στα οικεία κράτη μέλη να θεσπίσουν σχέδιο διορθωτικών μέτρων με σαφή χάρτη πορείας των μέτρων εφαρμογής και καθορισμένη προθεσμία. Η πρόοδος που επιτυγχάνεται θα επανεξετάζεται σε τακτική βάση.
• Καλύτερη εφαρμογή των κανόνων: Για τις χώρες της ευρωζώνης, οι μηχανισμοί εφαρμογής θα περιλαμβάνουν πρόστιμα (0,1% του ΑΕΠ) αλλά και μη χρηματοοικονομικά μέτρα σε περίπτωση που οι ανισορροπίες δεν διορθώνονται.

1.3. Το Ευρωπαϊκό εξάμηνο:

Στο παρελθόν, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ εξέταζαν την οικονομική πολιτική την άνοιξη και τα δημοσιονομικά πλαίσια το φθινόπωρο, ενώ η εφαρμογή από τα κράτη μέλη των δεσμεύσεων που είχαν αναληφθεί σε επίπεδο ΕΕ επανεξεταζόταν μόνο εκ των υστέρων. Βασικά, αποφασίζαμε σχετικά με οικονομικούς στόχους χωρίς απαραίτητα να γνωρίζουμε πόσα χρήματα θα μπορούσαμε να κινητοποιήσουμε.

Από τώρα και στο εξής, τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα συζητούν για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, τα μέτρα για την τόνωση της ανάπτυξης και τη δημοσιονομική εποπτεία ταυτόχρονα. Οι συζητήσεις αυτές θα διεξάγονται σε επίπεδο ΕΕ κάθε χρόνο από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο (το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο*¹² όντως αναφέρεται στο πρώτο εξάμηνο κάθε έτους). Με τον τρόπο αυτό, η Ευρώπη θα διασφαλίσει τη συνέπεια μεταξύ των οικονομικών αποφάσεων και των δημοσιονομικών περιορισμών πρικειμένου να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητά τους και να βελτιωθεί η εφαρμογή των σχετικών πολιτικών σε εθνικό επίπεδο. Οι επιπλέον δεσμεύσεις που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο του Συμφώνου Ευρώ+ θα ενσωματωθούν επίσης πλήρως στη νέα αυτή διαδικασία.

Πώς θα λειτουργεί αυτό;

• Ιανουάριος: καθοδήγηση από την Επιτροπή. Η Επιτροπή θα αρχίζει τον κάθε κύκλο παρουσιάζοντας την Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης*¹³ τον Ιανουάριο, με σαφή αξιολόγηση της οικονομικής κατάστασης της ΕΕ και καθοδήγηση για περαιτέρω δράσεις προτεραιότητας που πρέπει να πραγματοποιηθούν τόσο σε κοινοτικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Η Επισκόπηση θα καλύπτει τρεις συνιστώσες της οικονομικής πολιτικής: μακροοικονομική και δημοσιονομική πολιτική, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και μέτρα για την τόνωση της ανάπτυξης.
• Μάρτιος: πολιτική έγκριση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Το εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συζητά και θα εγκρίνει αυτό το πρόγραμμα οικονομικών μεταρρυθμίσεων και δημοσιονομικής πολιτικής σε ένα ενιαίο σύνολο συμπερασμάτων. Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων θα αναλαμβάνουν έτσι την κυριότητα αυτού του κοινού οικονομικού θεματολογίου και πλαισίου δημοσιονομικής εποπτείας, και θα δεσμεύονται για την ορθή εφαρμογή στις αντίστοιχες χώρες τους.
• - Απρίλιος/Μάιος: παρουσίαση των εθνικών προγραμμάτων. Τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν στη συνέχεια στην Επιτροπή και στους εταίρους τους τα εθνικά τους Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων* (ΕΠΜ) και τα Προγράμματα Σταθερότητας* (για τις χώρες της ζώνης του ευρώ) ή Σύγκλισης* (για τις χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ) (ΠΣΣ). Τα ΕΠΜ καθορίζουν τα σχέδια των κρατών μελών για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και μέτρα για την τόνωση της ανάπτυξης και της απασχόλησης και την πορεία προς την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Επίσης, περιλαμβάνουν τις βραχυπρόθεσμες δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει στο πλαίσιο του Συμφώνου Ευρώ+ οι χώρες που το έχουν προσυπογράψει. Εξ άλλου, τα ΠΣΣ καθορίζουν τα εθνικά σχέδια για υγιή και βιώσιμα δημόσια οικονομικά. Ο συγχρονισμός της κατάρτισης των δύο αυτών προγραμμάτων θα εξασφαλίσει την αδιάλειπτη λειτουργία των διαδικασιών και θα αντικατοπτρίζει τον ενάρετο κύκλο των υγιών δημόσιων οικονομικών και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
• Ιούνιος: συστάσεις της Επιτροπής. Μετά τη δέουσα αξιολόγηση των εν λόγω εθνικών εκθέσεων, η Επιτροπή θα υποβάλλει τον Ιούνιο στο Συμβούλιο το σχέδιο συστάσεων για κάθε χώρα, κωδικοποιώντας την πρόοδο και τις αδυναμίες του κάθε κράτους μέλους όσον αφορά την υλοποίηση των ενεργειών που έχουν συμφωνηθεί. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου θα γίνονται διαβουλεύσεις για τις συστάσεις αυτές, και στη συνέχεια το Συμβούλιο θα τις εγκρίνει. Τα κράτη μέλη θα λαμβάνουν υπόψη τις οδηγίες που έχουν λάβει από το Συμβούλιο κατά την κατάρτιση των προϋπολογισμών τους για το επόμενο έτος. Θα συνεχίσουν να αποστέλλονται σχέδια προϋπολογισμών από τις κυβερνήσεις προς τα εθνικά κοινοβούλια προς συζήτηση κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους, δεδομένου ότι θα εξακολουθούν να ασκούν πλήρως το δικαίωμά τους να αποφασίζουν για τον προϋπολογισμό. Με άλλα λόγια, το νέο πλαίσιο δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση περιορισμό της κυριαρχίας των εθνικών κοινοβουλίων.

2. Διαφύλαξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας της ευρωζώνης.

Η οικονομική κρίση άσκησε μεγάλη πίεση στα δημόσια οικονομικά, αυξάνοντας τα επίπεδα των ελλειμμάτων και του δημόσιου χρέους σε όλα τα κράτη μέλη. Σε τρία κράτη μέλη εκτός ευρωζώνης χορηγήθηκε οικονομική συνδρομή από την ΕΕ (μέσω του μηχανισμού στήριξης του ισοζυγίου πληρωμών), το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, με αντάλλαγμα τη συμφωνία για την εφαρμογή προγραμμάτων δημοσιονομικής εξυγίανσης και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Η πρώτη συμφωνήθηκε με την Ουγγαρία, η οποία έλαβε εκταμιεύσεις ύψους 5,5 δισ. ευρώ από τον Οκτώβριο του 2008 έως τον Νοέμβριο του 2010. Ένα δεύτερο πρόγραμμα εγκρίθηκε για τη Λετονία τον Ιανουάριο του 2009, με αντάλλαγμα συνδρομή ύψους έως μέχρι 7,5 δισ. ευρώ. Ένα τρίτο πρόγραμμα συμφωνήθηκε με τη Ρουμανία, ύψους 5 δισ. ευρώ το Μάιο του 2009. Τα προγράμματα για τη Ρουμανία και τη Λετονία είναι σε εξέλιξη.

Η εξέλιξη του δημόσιου χρέους έχει γίνει θέμα που προκαλεί σοβαρές ανησυχίες από το 2010 και έχει κλείσει την πρόσβαση για ορισμένα κράτη μέλη της ευρωζώνης στη βιώσιμη αναχρηματοδότηση του δημόσιου χρέους στην αγορά.

Προκειμένου να διασφαλιστεί η σταθερότητα της ζώνης του ευρώ συνολικά και να βοηθηθούν τα μεμονωμένα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες ή / και υφίστανται έντονες πιέσεις από την αγορά, συστάθηκαν προσωρινοί μηχανισμοί ως μέσο προστασίας έσχατης ανάγκης. Επιτεύχθηκε επίσης συμφωνία για έναν μόνιμο μηχανισμό που θα τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Ιουλίου του 2013.

Μπορεί να παρέχεται χρηματοδοτική βοήθεια σε ένα κράτος μέλος της ζώνης του ευρώ που θα το ζητήσει, με την επιφύλαξη της τήρησης των αυστηρών όρων που θα αντικατοπτρίζονται σε πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής το οποίο θα αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ της Επιτροπής και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), σε σύνδεση με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Με τους μηχανισμούς αυτούς, η ΕΕ έχει τη δυνατότητα να ενεργεί για την υπεράσπιση του ευρώ, ακόμη και στις πιο ακραίες περιπτώσεις. Πρόκειται για σαφή αντανάκλαση του κοινού συμφέροντος και της αλληλεγγύης εντός της ζώνης του ευρώ, καθώς και της ατομικής ευθύνης του κάθε κράτους μέλους ενώπιον των ομολόγων του.

- Μηχανισμός διμερών δανείων (για την Ελλάδα). Στις 2 Μαΐου του 2010 συγκροτήθηκε μηχανισμός ad hoc για να αντιμετωπιστεί η επικείμενη απειλή της αφερεγγυότητας της Ελλάδας. Τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ συμφώνησαν να παράσχουν, από κοινού με το ΔΝΤ, οικονομική βοήθεια ύψους 110 δισ. ευρώ προς την Ελλάδα με τη μορφή διμερών δανείων, με καθορισμένα επιτόκια, για περίοδο τριών ετών. Τα δάνεια αυτά παρέχονται υπό τον όρο της εφαρμογής ενός αυστηρού προγράμματος δημοσιονομικής εξυγίανσης, και συζητήθηκαν με την Επιτροπή, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ. Η Επιτροπή παρακολουθεί την πρόοδο μέσω τριμηνιαίων αποστολών και υποβάλλει εκθέσεις στους υπουργούς οικονομικών.

Στη συμφωνία της 11ης Μαρτίου του 2011 εναρμονίστηκαν οι προθεσμίες λήξης τόσο των μελλοντικών δόσεων των δανείων προς την Ελλάδα όσο και των δόσεων που έχουν ήδη εκταμιευθεί με εκείνες του δανείου προς την Ιρλανδία (επτάμιση έτη κατά μέσον όρο). Αποφασίστηκε επιπλέον να μειωθεί η τιμολόγηση τόσο για τις μελλοντικές δόσεις των δανείων όσο και για αυτές που έχουν ήδη εκταμιευθεί στο πλαίσιο του ελληνικού μηχανισμού κατά 100 μονάδες βάσης.

- Προσωρινοί μηχανισμοί ύψους έως και 500 δισ. ευρώ (2010–2013). Όταν κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τη διαρκή πίεση στις αγορές δημόσιου χρέους, τα κράτη μέλη της ευρωζώνης και η Επιτροπή αποφάσισαν, στις 10 Μαΐου 2010, τη συγκρότηση δύο προσωρινών μηχανισμών χρηματοπιστωτικής προστασίας ύψους έως και 500 δισ. ευρώ για τη στήριξη οποιασδήποτε άλλης χώρας της ζώνης του ευρώ που θα μπορούσε να χρειαστεί χρηματοδοτική στήριξη. Οι εν λόγω μηχανισμοί είναι ο Ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοοικονομικής σταθεροποίησης* (EFSM), που βασίζεται σε εγγυήσεις από τον κοινοτικό προϋπολογισμό ύψους έως και 60 δισ. ευρώ και η Ευρωπαϊκή Διευκόλυνση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας* (EFSF), ένα διακυβερνητικό όργανο που παρέχει έως και 440 δισ. ευρώ σε εγγυήσεις από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ. Το ΔΝΤ αποφάσισε να συμπληρώσει τους μηχανισμούς αυτούς με δυνητική χρηματοδοτική στήριξη προς τις χώρες της ζώνης του ευρώ ύψους έως και 250 δισ. ευρώ.

Τον Νοέμβριο του 2010, η Ιρλανδία ζήτησε 85 δισ. ευρώ ως βοήθεια από αυτούς τους νεοϊδρυθέντες μηχανισμούς, μετά από την απότομη επιδείνωση της δημοσιονομικής θέσης της λόγω έκτακτων προβλημάτων στον τραπεζικό τομέα που προστέθηκαν στις επιπτώσεις της ύφεσης. Έπειτα από διαπραγματεύσεις συμφωνήθηκε ένα πρόγραμμα από την Επιτροπή, το ΔΝΤ και την ΕΚΤ. Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Δανία και η Σουηδία αποφάσισαν να συμπληρώσουν αυτόν τον μηχανισμό βοήθειας με διμερή δάνεια¹⁴.

Λαμβάνοντας υπόψη την ιρλανδική εμπειρία και προκειμένου να αντιμετωπιστεί οποιαδήποτε άλλη αίτηση πριν από το 2013, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 24-25ης Μαρτίου βελτίωσε περαιτέρω ορισμένα βασικά στοιχεία αυτών των προσωρινών μηχανισμών. Η τιμολόγηση των δανείων της EFSF (και στη συνέχεια εκείνων του EFSM) μειώθηκε ώστε να ληφθούν καλύτερα υπόψη η βιωσιμότητα του χρέους των χωρών που λαμβάνουν ενίσχυση, παραμένοντας ωστόσο υψηλότερη από το κόστος χρηματοδότησης του μηχανισμού, σύμφωνα με τις αρχές τιμολόγησης του ΔΝΤ. Επίσης, το πεδίο κάλυψης των δραστηριοτήτων της EFSF έγινε πιο ευέλικτο: μπορεί, κατ' εξαίρεση, να παρεμβαίνει στην αγορά πρωτογενούς χρέους (δηλαδή να αγοράζει νεοεκδοθέντα κρατικά ομόλογα), στο πλαίσιο ενός προγράμματος με αυστηρούς όρους. Τέλος, η συμφωνηθείσα δανειοδοτική ικανότητα της EFSF, ύψους 440 δισ. ευρώ, θα ενεργοποιηθεί πλήρως, σύμφωνα με τις συστάσεις της Επιτροπής. Οι τροποποιήσεις της νομικής συμφωνίας για την EFSF θα συνταχθούν έτσι ώστε να καταστεί δυνατό να ολοκληρωθούν οι εθνικές κοινοβουλευτικές διαδικασίες μέχρι το τέλος Ιουνίου του 2011, με πλήρη σεβασμό των εθνικών συνταγματικών απαιτήσεων.

Τον Μάιο του 2011, χορηγήθηκε επίσης οικονομική συνδρομή ύψους 78 δισ. ευρώ στην Πορτογαλία προκειμένου να μπορέσει η χώρα να αντιμετωπίσει τα προβλήματα χρηματοδότησής της. Τα δύο τρίτα της συνδρομής θα προέρχονται από πηγές της ΕΕ: 26 δισ. ευρώ από την EFSF και 26 δισ. ευρώ από το EFSM, ενώ τα υπόλοιπα 26 δισ. ευρώ θα δοθούν από το ΔΝΤ. Η συνδρομή θα εκταμιευθεί σε διάστημα τριών ετών, σε συνάρτηση με τα αποτελέσματα των τριμηνιαίων αξιολογήσεων της εφαρμογής, εκ μέρους της Πορτογαλίας, του συμφωνημένου προγράμματος, που περιλαμβάνει μια φιλόδοξη δημοσιονομική προσαρμογή, ένα ευρύ φάσμα μεταρρυθμίσεων για την ενίσχυση της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας καθώς και μέτρα για την ενίσχυση της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα.

- Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας* (από την 1 Ιουλίου του 2013). Το προηγούμενο φθινόπωρο, τα κράτη μέλη της ευρωζώνης αποφάσισαν να δημιουργήσουν έναν μόνιμο μηχανισμό, κατοχυρωμένο στη Συνθήκη, ως διαρθρωτική ανταπόκριση σε οποιαδήποτε μελλοντική αίτηση για χρηματοδοτική βοήθεια μετά το 2013.

Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας¹⁵ (ΕΜΣ) θα αποτελεί μόνιμο πλαίσιο επίλυσης κρίσεων και θα αναλάβει τον ρόλο τόσο της Ευρωπαϊκής Διευκόλυνσης Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) όσο και του Ευρωπαϊκού μηχανισμού (EFSM) για την παροχή εξωτερικής χρηματοδοτικής συνδρομής σε κράτη μέλη της ευρωζώνης από την 1η Ιουλίου του 2013. Η πρόσβαση σε χρηματοδοτική βοήθεια από τον ΕΜΣ θα παρέχεται με κριτήριο την τήρηση των προαπαιτούμενων αυστηρών όρων πολιτικής στο πλαίσιο ενός προγράμματος μακροοικονομικής προσαρμογής και της αυστηρής ανάλυσης της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους, που θα διεξάγεται από την Επιτροπή από κοινού με το ΔΝΤ και σε σύνδεση με την ΕΚΤ. Το δικαιούχο κράτος μέλος θα πρέπει να εξασφαλίσει την κατάλληλη μορφή συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα, ανάλογα με τις συγκεκριμένες συνθήκες και με τρόπο απόλυτα συμβατό με τις πρακτικές του ΔΝΤ. Τα κράτη μέλη εκτός ευρωζώνης θα μπορούν να αποφασίσουν να συμμετάσχουν σε πράξεις του ΕΜΣ κατά περίπτωση (όπως συμβαίνει τώρα με την Ιρλανδία).

Οι όροι του ΕΜΣ, συμπεριλαμβανομένης της διακυβέρνησής του, της κεφαλαιακής δομής και της κατανομής των κεφαλαίων, της έδρας του, των μέσων του και της συμμετοχής του ΔΝΤ, συμφωνήθηκαν από τη σύνοδο κορυφής της ευρωζώνης στις 11 Μαρτίου και επιβεβαιώθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 24-25 Μαρτίου. Ο ΕΜΣ θα διαθέτει πραγματική δανειοδοτική ικανότητα ύψους 500 δισεκατομμυρίων ευρώ (συνολικό εγγεγραμμένο κεφάλαιο ύψους 700 δισ. ευρώ, από το οποίο 80 δισ. ευρώ θα έχουν τη μορφή καταβεβλημένου κεφαλαίου και 620 δισ. ευρώ θα αποτελούν συνδυασμό δεσμευμένου καταβλητέου κεφαλαίου και εγγυήσεων από τα κράτη μέλη της ευρωζώνης).

Η Συνθήκη για τη λειτουργία της ΕΕ (άρθρο 136) θα τροποποιηθεί για να δημιουργηθεί ο ΕΜΣ. Μετά την έκδοση θετικών γνωμών από την Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε σε συμφωνία για την αλλαγή αυτή το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 2011, ανοίγοντας το δρόμο για τις εθνικές επικυρώσεις.

3. Ανόρθωση του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Από τότε που εκδηλώθηκε η χρηματοπιστωτική κρίση το 2008, η δράση της ΕΕ έχει επικεντρωθεί στην πλήρωση των κενών στις κανονιστικές ρυθμίσεις του χρηματοπιστωτικού τομέα και στην ενίσχυση της εποπτείας του τομέα αυτού, με στόχο τη βελτίωση της σταθερότητας, της διαφάνειας και της εμπιστοσύνης.

• Μια νέα αρχιτεκτονική χρηματοπιστωτικής εποπτείας με πραγματική πυγμή συστάθηκε τον Ιανουάριο του 2011 με τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Συστημικών Κινδύνων (ΕΣΣΚ) ώστε να διασφαλίζεται ο αρκετά έγκαιρος εντοπισμός των μακροοικονομικών κινδύνων. Αυτό συμπληρώνεται από τρεις τομεακές ευρωπαϊκές εποπτικές αρχές: την Ευρωπαϊκή Αρχή για τις Τράπεζες (ΕΑΤ – με έδρα το Λονδίνο), την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων (ΕΑΑΕΣ - με έδρα τη Φρανκφούρτη) και την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ - με έδρα το Παρίσι)¹⁶.
• Ορίζονται ενισχυμένοι κανόνες σχετικά με τις κεφαλαιακές απαιτήσεις για τις τράπεζες, τις εταιρείες επενδύσεων και τις ασφαλιστικές εταιρείες: μια τέταρτη αναθεώρηση της Οηγίας Κεφαλαιακών Απαιτήσεων (ΟΚΑ) για τις τράπεζες και τις εταιρείες επενδύσεων, καθώς και μια οδηγία «Φερεγγυότητα ΙΙ» για τις ασφαλιστικές εταιρείες (αυτή θα τεθεί σε ισχύ το 2013). Η βελτίωση της διαχείρισης των κινδύνων στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα διευκολυνθεί από τους υπάρχοντες και τους νέους κανόνες σχετικά με τις αποδοχές και τα επιμίσθια στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τη μείωση των κινήτρων για τη βραχυπρόθεσμη ανάληψη κινδύνων. Μια συνολική προσέγγιση έχει τεθεί σε εφαρμογή για να εξασφαλιστεί ότι κανένας παράγοντας, αγορά ή προϊόν του χρηματοπιστωτικού τομέα δεν θα διαφεύγει από την κατάλληλη κανονιστική ρύθμιση και την αποτελεσματική εποπτεία¹⁷. Έχει ήδη αναληφθεί δράση για τη θέσπιση ενός πλαισίου για τα αμοιβαία κεφάλαια κινδύνου και τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια καθώς και ορισμένων κανόνων που διέπουν τους οργανισμούς αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας, αν και χρειάζονται ακόμη περαιτέρω εργασίες. Περισσότερες πρωτοβουλίες είναι υπό διαπραγμάτευση ή αναμένεται να εμφανιστούν στο εγγύς μέλλον¹⁸, συμπεριλαμβανομένων των παραγώγων, των ανοικτών πωλήσεων, των χρηματοπιστωτικών αγορών και της κατάχρησης της αγοράς. Η Επιτροπή έχει δεσμευθεί να υποβάλει όλες τις απαραίτητες νομοθετικές προτάσεις για την υλοποίηση των δεσμεύσεων της G20 που έγιναν στο Λονδίνο, στο Πίτσμπουργκ και στην Ουάσινγκτον, πριν από το τέλος του καλοκαιριού του 2011.
• Είναι επίσης σημαντικό να απομακρυνθούμε από την τρέχουσα κατάσταση ηθικού κινδύνου, όπου οι τράπεζες εκ των πραγμάτων βασίζονται στο ότι οι κυβερνήσεις θα επέμβουν σε περίπτωση που θα αντιμετωπίσουν σοβαρές δυσκολίες. Για το λόγο αυτό, η Επιτροπή θα προτείνει κατά τους προσεχείς μήνες ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για την εξυγίανσης τραπεζών σε κατάσταση χρεοκοπίας – προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι οι τράπεζες θα μπορούν να χρεοκοπήσουν, με τάξη, και ότι οι φορολογούμενοι δεν θα χρειάζεται να πληρώνουν όταν υπάρχουν δυσκολίες.

Παράλληλα, συνεχίζονται οι εργασίες για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του τραπεζικού τομέα και να ξεπεραστεί η κρίση.

• Οι δοκιμές αντοχής των τραπεζών είναι ένα από τα εποπτικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται σε επίπεδο ΕΕ για την ανίχνευση πιθανών αδυναμιών και την πρόληψη της χρεοκοπίας ή της αστοχίας του συστήματος. Συγκεκριμένα, οι δοκιμές αξιολογούν τη συνολική ανθεκτικότητα του τραπεζικού τομέα της ΕΕ και τη φερεγγυότητα των μεμονωμένων τραπεζών έναντι υποθετικών δυσμενών συμβάντων. Το έργο αυτό διεξάγεται υπό την ηγεσία της ΕΑΤ. Τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη είναι η ΕΚΤ, η Επιτροπή και οι εθνικές εποπτικές αρχές, οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη διεξαγωγή των δοκιμών σε εθνικό επίπεδο
• Έχουν γίνει δύο γύροι δοκιμών αντοχής από το 2008. Η ΕΑΤ ξεκίνησε ένα νέο γύρο δοκιμών αντοχής σε ένα ευρύ δείγμα τραπεζών της ΕΕ τον Μάρτιο. Θα πραγματοποιηθεί αυστηρή αξιολόγηση από ομοτίμους καθώς και ποιοτικός έλεγχος και τα αποτελέσματα θα δημοσιευθούν στα μέσα Ιουνίου του 2011. Πρέπει να διασφαλιστεί η πλήρης διαφάνεια όσον αφορά τα ανοίγματα των τραπεζών. Οι τράπεζες που χαρακτηρίζονται ευάλωτες και, ενδεχομένως, υποκεφαλαιοποιημένες με βάση τη δοκιμή αντοχής θα καλούνται να λαμβάνουν τα απαιτούμενα μέτρα. Τα κράτη μέλη θα εκδώσουν, πριν από τη δημοσίευση των νέων αποτελεσμάτων των δοκιμών αντοχής, εξειδικευμένα διορθωτικά σχέδια για την αναδιάρθρωση των ευάλωτων ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένων των πιθανών βασιζόμενων στην αγορά λύσεων, όπως η άμεση χρηματοδότηση στις αγορές ή οι πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων, αλλά και ισχυρά πλαίσια για την ανακεφαλαιοποίηση μεμονωμένων ιδρυμάτων και την επιτάχυνση της αναδιάρθρωσης τραπεζών, όπου χρειάζεται, στα πλαίσια των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις. Τα σενάρια ακραίων καταστάσεων, που αναπτύχθηκαν από την ΕΑΤ, σε στενή συνεργασία με την ΕΚΤ, το ΕΣΣΚ και την Επιτροπή, είναι αυστηρά και δίνουν απαντήσεις στις ανησυχίες της αγοράς αναφορικά με το βαθμό αυστηρότητας και το πεδίο εφαρμογής της δοκιμής. Όσον αφορά τον κίνδυνο χώρας (αφερεγγυότητας του δημοσίου), θα εφαρμόζονται κραδασμοί στα ανοίγματα στο χαρτοφυλάκιο συναλλαγών των τραπεζών.
• Παράλληλα, η ΕΑΤ προβαίνει σε επανεξέταση των δομών χρηματοδότησης των τραπεζών και της ρευστότητας των χαρτοφυλακίων περιουσιακών στοιχείων τους.

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ: ΟΔΗΓΟΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ

Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης (ΕΕΑ) – Η ΕΕΑ, που παρουσιάζεται από την Επιτροπή στην αρχή κάθε έτους, ορίζει τις οικονομικές προτεραιότητες της ΕΕ για την τόνωση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης για τους επόμενους δώδεκα μήνες. Η ΕΕΑ αποτελεί τη βάση σύμφωνα με την οποία το Εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εκδίδει κατευθυντήριες γραμμές οι οποίες στη συνέχεια εξειδικεύονται σε εθνικά σχέδια κατά τον Απρίλιο / Μάιο. Η παρουσίαση της ΕΕΑ σηματοδοτεί επίσης την έναρξη του ευρωπαϊκού εξαμήνου.

Σύμφωνο Ευρώ+ – Το Σύμφωνο Ευρώ+ είναι στοιχείο συμπληρωματικό της ΕΕΑ, που καθορίζει πρόσθετες μεταρρυθμίσεις για τις οποίες έχουν δεσμευθεί τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, και τις οποίες μπορούν να προσυπογράψουν και άλλα κράτη μέλη εφόσον το επιθυμούν (η Βουλγαρία, η Δανία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Πολωνία και η Ρουμανία το έχουν ήδη πράξει). Το Σύμφωνο, που συνομολογήθηκε το Μάρτιο του 2011, επικεντρώνεται στην ανταγωνιστικότητα, την απασχόληση, τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και την ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.

Ευρώπη 2020 – Πρόκειται για το κοινό οικονομικό θεματολόγιο της ΕΕ: ​​μια στρατηγική μεταρρυθμίσεων με ορίζοντα δεκαετίας για την προώθηση της ανάπτυξης και της δημιουργίας θέσεων απασχόλησης με παράλληλη προώθηση της κοινωνικής ενσωμάτωσης και της καταπολέμησης της αλλαγής του κλίματος. Η στρατηγική, που συμφωνήθηκε το Μάρτιο του 2010, ορίζει πέντε μοχλούς για την ανάπτυξη και πέντε στόχους που πρέπει να επιτευχθούν μέχρι το 2020 σε σχέση με την απασχόληση, την έρευνα και την καινοτομία, την ενέργεια, την εκπαίδευση και τη μείωση της φτώχειας.

Ευρωπαϊκή Διευκόλυνση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) – Η EFSF, που ιδρύθηκε το Μάιο του 2010, είναι διακυβερνητικός φορέας που μπορεί να χορηγεί δάνεια ύψους έως 440 δισ. ευρώ σε χώρες της ευρωζώνης που έχουν ανάγκη οικονομικής στήριξης. Τα ίδια τα κράτη μέλη της ζώνεη του ευρώ παρέχουν τις εγγυήσεις των δανείων. Η EFSF θα αντικατασταθεί από την 1 Ιουλίου του 2013 από τον ΕΜΣ.

Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοοικονομικής Σταθεροποίησης (EFSM) – Ο EFSM, που επίσης συστάθηκε το Μάιο του 2010, μπορεί να χορηγεί δάνεια ύψους έως 60 δισ. ευρώ σε κράτη μέλη της ευρωζώνης που έχουν ανάγκη οικονομικής στήριξης. Ο EFSM είναι εγγυημένος από τον κοινοτικό προϋπολογισμό, χωρίς να πληρώνεται πραγματικά από τον ίδιο τον προϋπολογισμό. Ο EFSM επίσης θα αντικατασταθεί από τον ΕΜΣ από την 1 Ιουλίου του 2013.

Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ΕΜΣ) – Ο μόνιμος μηχανισμός επίλυσης κρίσεων της ΕΕ θα αρχίσει να λειτουργεί από την 1η Ιουλίου του 2013. Θα αντικαταστήσει τον EFSM και την EFSF ως το μέσο δια του οποίου θα παρέχεται χρηματοδοτική συνδρομή σε κράτη μέλη της ευρωζώνης που έχουν ανάγκη. Η συνδρομή θα παρέχεται βάσει αυστηρών όρων πολιτικής και θα συνδέεται με ένα πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής. Οι όροι του ΕΜΣ συμφωνήθηκαν κατά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου του 2011. Θα διαθέτει πραγματική δανειοδοτική ικανότητα ύψους 500 δισ. ευρώ. Για να καταστεί δυνατή η δημιουργία του ΕΜΣ, συμφωνήθηκε μια αλλαγή του άρθρου 136 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ευρωπαϊκό Εξάμηνο – Από το 2011, το πρώτο εξάμηνο κάθε έτους θα πραγματοποιείται ένας κύκλος εντατικού συντονισμού των πολιτικών μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των 27 κρατών μελών τόσο για το οικονομικό θεματολόγιο όσο και για τη δημοσιονομική εποπτεία. Πρόκειται για βασικό στοιχείο της ενισχυμένης οικονομικής διακυβέρνησης. Το εξάμηνο ξεκινά τον Ιανουάριο με την παρουσίαση από την Επιτροπή της Ετήσιας Επισκόπησης της Ανάπτυξης, η οποία ορίζει τις προτεραιότητες της ΕΕ από την άποψη των οικονομικών μεταρρυθμίσεων και της δημοσιονομικής εξυγίανσης. Στη συνέχεια, οι προτεραιότητες αυτές συζητούνται και εγκρίνονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου. Τον Απρίλιο, τα κράτη μέλη υποβάλλουν τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεών τους και τα προγράμματα σταθερότητας ή σύγκλισης στην Επιτροπή και στους εταίρους τους. Η Επιτροπή εκδίδει στη συνέχεια συστάσεις σχετικά με τα προγράμματα αυτά, οι οποίες εγκρίνονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου και λαμβάνουν επίσημη έγκριση από το Συμβούλιο τον Ιούλιο. Τα κράτη μέλη λαμβάνουν υπόψη τις εν λόγω κατά την κατάρτιση των προϋπολογισμών τους, οι οποίοι συζητούνται στα εθνικά κοινοβούλια με τον συνήθη τρόπο κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους – εξασφαλίζοντας ότι η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει για πρώτη φορά μια ευρωπαϊκή διάσταση.

Διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ) – Τα κράτη μέλη πρέπει να αποφεύγουν τα υπερβολικά δημόσια ελλείμματα (πέραν του 3% του ΑΕΠ) και τον υπερβολικό δανεισμό (πέραν του 60% του ΑΕΠ). Η Επιτροπή πρότεινε να ενισχυθεί η υφιστάμενη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, η οποία αποσκοπεί στην πρόληψη της υπέρβασης των ορίων αυτών από τις κυβερνήσεις. Όταν ένα κράτος μέλος δεν τηρεί τα όρια, το Συμβούλιο αποφασίζει, με βάση σύσταση της Επιτροπής, να κινήσει διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Θα ζητείται από τις χώρες της ζώνης του ευρώ που τίθενται σε ΔΥΕ να προβούν σε άτοκη κατάθεση ύψους 0,2% του ΑΕΠ τους και να αναλάβουν μια σειρά διορθωτικών δράσεων, σύμφωνα με σύσταση του Συμβουλίου. Εάν μια χώρα δεν συμμορφωθεί με τη σύσταση, η κατάθεση θα μετατρέπεται σε πρόστιμο.

Διαδικασία υπερβολικών ανισορροπιών (ΔΥΑ) – Βασικό στοιχείο της νέας οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ είναι η έμφαση στην παρακολούθηση και τη διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών και των ανισορροπιών ανταγωνιστικότητας, ιδίως εντός της ζώνης του ευρώ. Χρησιμοποιώντας έναν πίνακα αποτελεσμάτων με περίπου δέκα δείκτες, η Επιτροπή θα εντοπίζει τις ανισορροπίες που εμφανίζονται σε διάφορα μέρη της οικονομίας. Κατόπιν συστάσεως της Επιτροπής, το Συμβούλιο μπορεί να κινήσει διαδικασία υπερβολικών ανισορροπιών κατά κράτους μέλους στο οποίο είτε υφίστανται ανισορροπίες είτε υπάρχει κίνδυνος εμφάνισής τους. Για τις χώρες της ευρωζώνης, η μη διόρθωση των ανισορροπιών σύμφωνα με τον συμφωνηθέντα χάρτη πορείας και εντός καθορισμένης προθεσμίας μπορεί να οδηγήσει στην επιβολή προστίμων ύψους 0,1% του ΑΕΠ.

Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) – Όλα τα κράτη μέλη υποβάλλουν τον Απρίλιο / Μάιο ένα ΕΠΜ στην Επιτροπή, μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου. Το πρόγραμμα αυτό καθορίζει τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις και τα αναπτυξιακά μέτρα που πρέπει να ληφθούν το επόμενο έτος και αργότερα προκειμένου ​​να κινηθεί το εν λόγω κράτος μέλος προς την κατεύθυνση της επίτευξης των στόχων που έχει προσυπογράψει στο πλαίσιο της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Τα κράτη μέλη παρουσιάζουν τα ΕΠΜ τους μαζί με τα προγράμματα Σταθερότητας και Σύγκλισής τους (που επικεντρώνονται στη δημοσιονομική εξυγίανση). Η Επιτροπή βασίζει τις συστάσεις της για την κάθε χώρα στα δύο αυτά σχέδια.

Προγράμματα Σταθερότητας ή Σύγκλισης (ΠΣΣ) – Κατά τις εβδομάδες που ακολουθούν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου, τα κράτη μέλη υποβάλλουν στην Επιτροπή τα σχέδιά τους για υγιή δημόσια οικονομικά και δημοσιονομική βιωσιμότητα. Για τις χώρες της ευρωζώνης, αυτά ονομάζονται προγράμματα σταθερότητας· για τα άλλα κράτη μέλη, ονομάζονται προγράμματα σύγκλισης. Η Επιτροπή αξιολογεί τα προγράμματα αυτά μαζί με τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων των κρατών μελών κατά τον Απρίλιο / Μάιο. Οι συστάσεις της εγκρίνονται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου και λαμβάνουν επίσημη έγκριση από το Συμβούλιο λίγο αργότερα.

Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ) – Το σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης αποτελεί το πλαίσιο μέσω του οποίου η ΕΕ εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών των 27 κρατών μελών και της ευρωζώνης ειδικότερα. Οι μεταρρυθμίσεις της οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ που θα συμφωνηθούν επίσημα τον Ιούνιο του 2011 θα καταστήσουν το ΣΣΑ σαφέστερο, ισχυρότερο και πιο αποτελεσματικό, στο στάδιο τόσο της πρόληψης όσο και της επιβολής. Τα κριτήρια για το δημόσιο χρέος και το δημόσιο έλλειμμα θα τεθούν επί ίσοις όροις για πρώτη φορά. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να πραγματοποιήσουν σημαντική πρόοδο προς την κατεύθυνση των μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών στόχων και η αύξηση των δαπανών θα πρέπει να συμβαδίζει με την αύξηση του ΑΕΠ. Η Επιτροπή θα κάνει συστάσεις για πρόστιμα ύψους 0,2% του ΑΕΠ για τις χώρες της ευρωζώνης που δεν λαμβάνουν διορθωτικά μέτρα για την επίτευξη αυτών των στόχων εντός συμφωνημένου χρονοδιαγράμματος. Τα πρόστιμα αυτά θα ισχύουν εκτός αν η ειδική πλειοψηφία των κρατών μελών ψηφίσει εναντίον τους.

1* όλα τα στοιχεία που σημειώνονται με αστερίσκο * εξηγούνται στο γλωσσάριο που επισυνάπτεται στο παρόν MEMO

Βλέπε IP/10/225

2 Βλέπε IP/10/581, MEMO/10/199 και MEMO/10/200

3 Βλέπε IP/10/1288 και MEMO/10/473

4 Βλέπε IP/10/1124 και MEMO/10/408

5 Βλέπε IP/11/63 και MEMO/11/43

6 Βλέπε IP/10/1434, MEMO/10/532 και MEMO/10/533

7 Βλέπε IP/10/1541 και MEMO/10/602

8 Βλέπε IP/10/1729 και MEMO/10/687

9 Βλέπε IP/10/1390, IP/11/469 και MEMO/11/239

10 Βλέπε IP/11/22 και MEMO/11/11

11 Βλέπε IP/10/1199, MEMO/10/455, MEMO/10/454 και MEMO/10/456

12 Βλέπε IP/11/22 και MEMO/11/14

13 Βλέπε MEMO/11/11

14 Βλέπε IP/10/1768

15 Βλέπε MEMO/10/636

16 Βλέπε MEMO/10/434

17 Βλέπε IP/10/1353, MEMO/10/506 και MEMO/10/660

18 Βλέπε MEMO/11/6